Çölyak
hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde buğday, arpa, çavdar gibi
tahıllarda bulunan ve suda erimeyen gluten isimli proteine karşı duyarlılık
sonucu gelişir. Genetik yatkınlık, özgül çevresel faktörlerle temas ve immünolojik
mekanizmalar sonucu otoimmün bir enteropati gelişir. Hastalık temel olarak
proksimal ince bağırsağı etkiler ancak farklı organ/sistem etkilenmeleri de söz
konusudur. Hastalık diyete tahılların eklenmesinden sonra herhangi bir yaşta
ortaya çıkabilir.
Çölyak
hastalığı her yaşta teşhis edilebilmekle birlikte teşhisi zor olan
hastalıklardan biridir. Çünkü belirtiler çoğunlukla ilişkili bir başka
hastalığı da düşündürmektedir. Örneğin erken osteoporoz, kansızlık, teşhis
edilmemiş laktoz alerjisi gibi hastalıklarla benzer belirtiler gösterdiğinden
karıştırılabilir. Çölyak hastalığı olan çocuklarda özellikle karın
ağrısı, karında şişlik, ishal, huzursuzluk, iştahsızlık, enfeksiyonlarda artış
ve gelişme geriliği, kusma, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik
belirtilerle ortaya çıkabilir. İleri yaşlarda hastalığın belirtileri daha geniş
bir yelpazeye yayılır.
Yetişkinlerde görülen belirtiler ise karın bölgesinde öne doğru şişkinlik, yaşa
göre kilo azlığı, kas zayıflığı, kansızlık, dışkıda anormallik, büyük
tuvalet ihtiyacının artması, ishal, kusma,
bezginlik, nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları, büyüme
geriliği, ağız içinde oluşan aftlar, iştahsızlık, gaz
şikayetleri, eklem ve kemik ağrıları, sinirlilik, ciltte kaşıntılı
döküntüler olarak belirtilmiştir.
Çölyak hastalığının insan sağlığı üzerinde önem taşıyan birçok değişimlere
neden olmasından dolayı doğru teşhisi önemlidir. Teşhis yöntemlerinden kan
testleri serolojik özel testler (AGA, EMA) ile ön tanı konmakta ancak
kesin tanı ince bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.
Çölyak hastalığının tek tedavisi ömür boyu buğday, arpa, çavdar yulaf
tahıllarında bulunan glutenden uzak sıkı bir diyettir.
Çölyak Hastalığında Tüketilebilen Güvenli Yiyecekler
- Tüm sebzeler,
- Tüm meyveler,
- Tüm bakliyatlar,
- Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar,
- Yumurta, bal, reçel, basit toz şeker, zeytin,
- Et, balık, tavuk, (Bu ürünler katkılı olmadıkları
gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme tabi
tutulmamalıdır.)
- Una batırılmamış konserve çeşitleri,
- Mısır, pirinç, patatesin hem kendileri hem de
unları besin hazırlamada kullanılabilir. Ayrıca kestane unu, nohut unu,
soya unu, üzüm çekirdeği unu da kullanılabilir.
- Evde çekilmiş güvenli baharatlar, olmakla birlikte
işlenmiş ürünlerde Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB) etiket
yönetmeliğine göre gluten içeren gıdalarda belirtilmek zorundadır. Çölyak
hastalığında kişilerin okul ve dışarıda yemek yerken dikkatli seçimler
yapması son derece önemlidir.
Çölyak
hastalığında tüketilen özel glutensiz gıda ürünleride mevcuttur. Glutensiz
un, glutensiz makarna, glutensiz şehriye, glutensiz
çikolata, glutensiz kek, glutensiz kraker, glutensiz
irmik, glutensiz güllaç, glutensiz bisküvi,
glutensiz tarhana bunlardandır.
Bakanlığımız,
STK’lar, Üniversiteler ve özel sektör işbirliğinde Erişkin Bazı Metabolizma
Hastalıkları (Tiroid, Osteoporoz, Gut) Ve Çölyak Hastalığı Kontrol Programı
2017-2021 hazırlanarak, Çölyak hastalığı ile ilgili 2017-2021 eylem planları
belirlenmiştir.
Çölyak
hastalığı ile karşılaşıldığında, sağlıklı bir yaşam için gerekli olan en önemli
şeylerden biri dikkattir. Yaşantımızı daha kolay bir hale getirmek için
hastalığa sebep olan gıdalardan uzak durmaktır. Dikkatli bir beslenme
programıyla çölyak hastaları da sağlıklı her insan gibi büyür, okula gider,
evlenir, çocuk sahibi olur, çalışır ve yaşantısına devam edebilir. Çölyak bir
yaşam tarzı olarak hayata yerleşmelidir. Çölyak hastalığı hakkında www.beslenme.gov.tr adresinden
vatandaşlarımıza bilgilendirilme yapılmaktadır.
9 Mayıs Dünya
Çölyak Günü nedeniyle Müdürlüğümüz tarafından hazırlanan videolara aşağıdaki
adreslerden ulaşabilirsiniz.
Çölyak Hastalığı Videosu
https://www.youtube.com/watch?v=Uid7c9Lf2yU
Glutensiz Ekmek Yapımı Videosu
https://www.youtube.com/watch?v=xVTJmCuq-oo